Δήμητρα Τσαντίδου- Περιοδικό Μελίαμα/ ΕΚΕΜ, τεύχος 30
Από την αρχαιότητα έως και σήμερα το μέλι θεωρείται σύμμαχος της ανθρώπινης υγείας και της αισθητικής. Οι ευεργετικές ιδιότητές του το καθιστούν κατάλληλο «γιατρικό» σε πλείστες εσωτερικές και εξωτερικές παθήσεις του οργανισμού. Χάρη στα αντιφλεγμονώδη και επουλωτικά συστατικά του αποτελεί όπλο στη θεραπεία δερματικών διαταραχών και στην αποκατάσταση τραυματισμών.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ
Πρόκειται για τη φυσική γλυκιά ουσία που παράγουν οι μέλισσες από το νέκταρ των φυτών ή από εκκρίσεις των ζωντανών μερών των φυτών ή από εκκρίματα εντόμων που απομυζούν τα φυτά, τα οποία συλλέγουν, μετατρέπουν, αναμειγνύοντας με ειδικές ουσίες του σώματός τους, αποθέτουν και αφήνουν να ωριμάσει στις κηρήθρες των κυψελών. Χαρακτηριστικά του γνωρίσματα είναι το άρωμα, η γεύση, το χρώμα και οι φυσικές του ιδιότητες (πυκνότητα, ιξώδες, κρυστάλλωση, υγροσκοπικότητα, pH, κ.α.)
ΣΥΣΤΑΣΗ
Το μέλι αποτελεί ένα σύμπλεγμα χημικών ενώσεων. Περιέχει πάνω από 180 στοιχεία και η χημική του σύνθεση ποικίλει από είδος σε είδος. Πρόκειται στην ουσία για ένα υπέρκορο διάλυμα σακχάρων (φρουκτόζη, γλυκόζη, σουκρόζη, ανάγοντες δισακχαρίτες, πολυσακχαρίτες) με ανόργανα συστατικά, ένζυμα, αμινοξέα, πρωτεΐνες, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, οργανικά οξέα, μεταλλικά στοιχεία, αρωματικές ενώσεις καθώς και άλλα πολυάριθμα θρεπτικά συστατικά. Αποτελεί ένα πολύπλοκο υλικό του οποίου την ακριβή σύσταση είναι δύσκολο να γνωρίζουμε. Εξάλλου, ανάλογα τη βοτανική και τη γεωγραφική του προέλευση, την εποχή και την περιοχή συλλογής του, η προαναφερθείσα διαφοροποιείται.
ΔΡΑΣΕΙΣ
Το μέλι εμποδίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων και άλλων παθογόνων οργανισμών (αντιμικροβιακό – αντιβακτηριακό). Χάρη στην ύπαρξη βιοφλαβονοειδών διατηρεί αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η υγροσκοπική του ιδιότητα το καθιστά μαλακτικό και ενυδατικό του δέρματος, διατηρώντας και αυξάνοντας τα επίπεδα υγρασίας του. Μια επίσης από τις κύριες και επιστημονικά αποδεδειγμένες δράσεις του είναι αυτή της επούλωσης και της ανάπλασης του δέρματος.
ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΕΠΟΥΛΩΣΗ
Η αναπλαστική του ικανότητα επιδρά σε οποιασδήποτε προέλευσης και αιτιολογίας πληγής δερματικού ιστού, εσωτερικού ή εξωτερικού, επιταχύνοντας τη διαδικασία επούλωσής του. Οι πληγές διαφοροποιούνται ως προς το μέγεθος, την επιφάνεια, τη θέση και την αιτιολογία. Όλες οδηγούν σε νέκρωση των επιθηλιακών κυττάρων, αιμορραγία, νέκρωση ή τραυματισμό του συνδετικού ιστού και διαταραχή της φυσικής προστασίας από προσβολές. Η φυσιολογική διαδικασία ίασης περιλαμβάνει μια αλληλουχία δράσεων, η οποία χωρίζεται σε τρία στάδια: φλεγμονή, αναγέννηση κυττάρων και ανασύσταση κατεστραμμένων ιστών.
Όταν το μέλι εφαρμόζεται τοπικά πάνω σε πληγές απορροφάει το νερό (και το πύον) απ’ το τραύμα, λόγω ωσμωτικού φαινομένου, αφυδατώνοντας έτσι το μολυσμένο ιστό και αποτρέποντας τη βακτηριακή ανάπτυξη. Η αντιμικροβιακή και αντιφλεγμονώδης δράση του βοηθά στον καθαρισμό της πληγής, μειώνει το οίδημα και επαναφέρει το pH (περ. 3,9) στην πάσχουσα περιοχή. Λίγες ημέρες αργότερα ξεκινά η διαδικασία της αγγειογένεσης και ο σχηματισμός νέου ιστού με την αναγέννηση επιθηλίων, ενδοθηλίων και κυτταρικών μεμβρανών. Τα ένζυμα που περιέχονται στο μέλι καθώς και οι βλεννοπολυσακχαρίτες που παράγονται, βοηθούν σημαντικά στο σχηματισμό αυτό.
Σε ιατρική βάση χρησιμοποιείται ως υλικό εμποτισμού επιδέσμων, βοηθώντας στην ταχύτερη ίαση, στην αποστείρωση και στον καθαρισμό των τραυμάτων, στην ανάπλαση του ιστού, στον περιορισμό της φλεγμονής και στην ανώδυνη αλλαγή των επιδέσμων σε: εκδορές, κοψίματα, ακρωτηριασμούς, αποστήματα, πληγές κατάκλισης, εγκαύματα, φλύκταινες, συρίγγια, κακοήθη έλκη, τομές εγχείρισης, διαβητικά και σηπτικά έλκη, γδαρσίματα, επιχείλιο έρπη, ραγάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το μέλι Manuka (ιατρικό μέλι) από το φυτό scoparium leptospermum, το οποίο χρησιμοποιείται σε χειρουργικές γάζες για την επούλωση πληγών από πλαστικές επεμβάσεις. Συναντάται επίσης σε διάφορες μορφές π.χ. επιθέματα, υδροτζελ, κρυοτζελ κλπ.
Αποτελέσματα κλινικής μελέτης σε ασθενείς με διάφορων βαθμών εγκαυμάτων (Subrahmanyam 1991) έδειξε ότι το 87% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε τοπική θεραπεία με μέλι παρουσίασαν πλήρη επούλωση των εγκαυμάτων τους.
Μια πληθώρα in vitro και in vivo αποτελεσμάτων υποστηρίζει τις ευεργετικές ιδιότητες, αποδεικνύοντας ότι το μέλι καθαρίζει τις πληγές, σκοτώνει τα βακτήρια, χαμηλώνει το pΗ, ελαττώνει τη χρόνια φλεγμονή, ενεργοποιεί τους ινοβλάστες και αναδομεί πλήρως το δερματικό ιστό. Δεδομένων των παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα ότι το μέλι διατηρεί ισχυρό ρόλο σε επίπεδα κυτταρικής και ιστικής μηχανικής και αναγέννησης, γεγονός το οποίο κατευθύνει τις μελλοντικές έρευνες στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για την αποτελεσματική ανάπλαση του δέρματος.
Δήμητρα Τσαντίδου
Αισθητικός – Μέλος του Επιστημονικού Κέντρου Μελισσοθεραπείας