Δήμητρα Τσαντίδου- Περιοδικό Μελίαμα/ ΕΚΕΜ, τεύχος 28
Απ’ τους αρχαίους χρόνους, η χρήση της πρόπολης, όπως και όλων των προϊόντων της μέλισσας υπήρξε διαδεδομένη και άρρηκτα συνδεδεμένη με την καθημερινότητα των ανθρώπων, είτε δια του στόματος για την υγεία και ευεξία τους, είτε ως επίθεμα για την ίαση διαφόρων δερματικών καταστάσεων και ασθενειών.
Λαοί όπως οι Έλληνες, οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Άραβες και οι Ίνκας τη χρησιμοποιούσαν για τις βιολογικές της ιδιότητες. Οι Αιγύπτιοι για θεραπείες μεγάλης ποικιλίας ασθενειών, καθώς επίσης και στην ταρίχευση πτωμάτων. Oι γυναίκες της βασιλικής ακολουθίας χρησιμοποιούσαν την πρόπολη ανακατεύοντας την με γάλα, για την παρασκευή διαλυμάτων ομορφιάς. Ο Ιπποκράτης συνιστά την επάλειψη της πρόπολης για την επούλωση των πληγών. Ο Δημόκριτος ισχυρίζεται ότι η μακροζωία και η υγεία οφείλονται στην κατανάλωση της πρόπολης και όλων γενικότερα των προϊόντων της μέλισσας. Ο Αριστοτέλης στο σύγγραμμα του «περί ζώων μορίων» υμνεί τη ποιότητα των προϊόντων της μέλισσας.
Ο ιατροφιλόσοφος Αβικέννας παρατήρησε ότι η πρόπολη δρα αποτελεσματικά στους τραυματισμούς από βέλη τόξων. Οι Πέρσες τη χρησιμοποιούσαν επίσης για τον ίδιο λόγο, παράλληλα και στην εξαγωγή αγκαθιών. Παρόμοιες περιγραφές βρίσκουμε και κατά τους βυζαντινούς χρόνους αλλά και κατά το μεσαίωνα όπου η πρόπολη απολύμαινε τον ομφαλό των νεογέννητων και αποτελούσε φάρμακο κατά των στοματικών προσβολών.
Στη Γαλλία συναντούμε τη χρήση της πρόπολης για τη θεραπεία των πληγών μέχρι τον 18ο αιώνα. Στις αρχές του 19ου αιώνα χρησιμοποιείται η πρόπολη ευρέως στα στρατιωτικά νοσοκομεία, κατά τη διάρκεια των πολέμων στη Ν. Αφρική ως απολυμαντικό και θεραπευτικό των πληγών. Στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, τα ρωσικά στρατεύματα τη χρησιμοποιούσαν σε αλκοολούχο διάλυμα για την απολύμανση των πληγών.
ΠΡΟ-ΤΗΣ-ΠΟΛΗΣ
Πρόκειται για τη ρητινώδη κολλητική ουσία που συλλέγουν οι μέλισσες από διάφορα φυτά, την εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και τη χρησιμοποιούν για να στεγανοποιήσουν και να απολυμάνουν το εσωτερικό της φωλιάς τους. Η ονομασία της προκύπτει απ’ το γεγονός ότι οι μέλισσες την τοποθετούν μπροστά στην είσοδο της κυψέλης ώστε να τη στενέψουν και να εμποδίσουν την είσοδο στη φωλιά διαφόρων εχθρών, αλλά και μικροοργανισμών, διατηρώντας την παράλληλα καθαρή.
ΕΙΔΗ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ
Η πρόπολη συλλέγεται κυρίως από φυτά, δέντρα και μπουμπούκια. Τα είδη της κατηγοριοποιούνται με βάση τη γεωγραφική προέλευση, το υψόμετρο και τα χαρακτηριστικά της. Οι θεραπευτικές της ιδιότητες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα χαρακτηριστικά και τη σύνθεσή της : δομή, περιεκτικότητα, χρώμα, pH. Ανάλογα της βοτανικής προέλευσής της υπάρχουν διάφοροι τύποι πρόπολης με μικρές διακυμάνσεις στη σύστασή της.
Αποτελείται κυρίως από ρητίνες και βάλσαμα, κερί, πτητικά έλαια, γύρη και λιπαρά οξέα. Τα υπόλοιπα συστατικά της είναι αρωματικές ουσίες (παράγωγα βενζοϊκού οξέος), σάκχαρα, τερπένεια, αλειφατικά οξέα (παλμιτικό, στεαρικό, ελαϊκό οξύ) και οι εστέρες τους, φλαβόνες, ανόργανες ουσίες, ένζυμα, πρωτεΐνες βιταμίνες, ιχνοστοιχεία κ.α.
Για παράδειγμα, πλούσια σε ρητινώδεις ουσίες είναι η λεύκα, η σήμυδα, η καστανιά, η ιτιά, το έλατο, το πεύκο κ.α.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ, ΔΡΑΣΗ
Η πρόπολη διατηρεί εξαιρετικά αντισηπτικές, αντιμικροβιακές, αντιμυκητιακές, αντιβακτηριακές, αναπλαστικές, αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό μεγάλου αριθμού βακτηρίων (σταφυλόκοκκος κ.α), μυκητών (πχ. candida), παρασίτων και ιών (πχ έρπης). Αυξάνει τη θεραπευτική ικανότητα του δέρματος στην καταπολέμηση της ακμής (προπιονικό βακτηρίδιο) και μειώνει αποτελεσματικά τις φλεγμονές. Δρα κατά του χρόνιου κνησμού, καταπραΰνει το ερύθημα και τον ερεθισμό, βελτιώνει διάφορες διαταραχές του δέρματος (πχ έκζεμα, ψωρίαση κ.α.), ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα να παράξει αντισώματα. Λόγω της ισχυρά αναπλαστικής της δράσης διεγείρει το σχηματισμό νέων κυττάρων με αποτέλεσμα να θεωρείται σύμμαχος στην επούλωση της λύσης της συνέχειας του δέρματος, πληγών, εγκαυμάτων, τραυμάτων και στη βελτίωση των ουλών. Τα μεταλλικά της στοιχεία (μαγνήσιο, ασβέστιο, ψευδάργυρος κ.α.) βοηθούν στην αναδόμηση των κατεστραμμένων κυττάρων, χαρίζοντας στο δέρμα, ελαστικότητα, απαλότητα και υγιή εμφάνιση. Μάχεται τις ελεύθερες ρίζες που καταστρέφουν τα κύτταρα και τη δομή του DNA, προκαλώντας κυτταρικό θάνατο, γήρανση και καρκινογένεση. Παράλληλα έχει φωτοπροστατευτική δράση ενάντια στην υπεριώδη ακτινοβολία UVA & UVB. Χάρη στα φυσικά της φλαβονοειδή, χρησιμοποιείται στα καλλυντικά για τις φλεβοτονικές και αγγειοσυσταλτικές της ιδιότητες και σε προϊόντα (κρέμες, λοσιόν, σαμπουάν) για την περιποίηση των προβληματικών καταστάσεων του δέρματος.
Στο εμπόριο τη συναντάμε ακατέργαστη και σε διάφορες μορφές όπως βάμμα πρόπολης (εκχυλίσματα σε αιθυλική αλκοόλη), σε κρέμες και αλοιφές, σε λοσιον, σπρέι, σαπούνια, σαμπουάν κλπ. Για να είναι κατάλληλη προς χρήση, χρειάζεται να φυλάσσεται σε ερμητικά κλειστά δοχεία, μακριά απ’ το φως και την υψηλή θερμοκρασία και να μη μένει για διάστημα μεγαλύτερο των δύο ετών. Σε περίπτωση αλλεργικής αντίδρασης διακόπτουμε τη χρήση και συμβουλευόμαστε γιατρό.
Δήμητρα Τσαντίδου
Αισθητικός – Μέλος του Επιστημονικού Κέντρου Μελισσοθεραπείας